خاک رس بنتونیت با خواص فوق العاده‌ای که دارد، یکی از مهم ترین کانی های رسی در صنایع مدرن است. خاک رس بنتونیت به دلیل کاربردهای زیادی که دارد، لقب “خشت هزار کاربرد” را به خود اختصاص داده است. بنتونیت عضوی از گروه کانی‌های اسمکتیت بوده و عمدتاً از مونت موریلونیت تشکیل شده است. بنتونیت به عنوان یک اسمکتیت، ترکیبی از چندین ویژگی مهم است که باعث استفاده گسترده از آن در صنایع مختلف شده است. بنتونیت در چهار نوع بنتونیت سدیم (Na-Bentonite)، بنتونیت کلسیم (Ca-Bentonite)، بنتونیت گوگردی و بنتونیت پتاسیم یافت می‌شود که ویژگی‌های هر کدام با دیگری متفاوت است.
خاک رس بنتونیت یک خاک رس طبیعی با بافت ریز است که در صورت مخلوط شدن با آب حالت خمیری به خود می‌گیرد. برخی از خانم ها از این خمیر برای درمان جوش و آکنه استفاده می‌کنند. خاک رس بنتونیت در بسیاری از محصولات مراقبت از پوست یافت می‌شود، اما برخی از افراد برای رفع مشکلات گوارشی یا حذف سموم از بدن، آن را به غذاها یا نوشیدنی ها نیز اضافه می‌کنند.
سایر مقالات چیتا
کاربردهای بنتونیت خاک رس
همانطور که اشاره شد خواص منحصر به فرد بنتونیت سبب شده که در بخش‌های مختلفی از صنایع مورد استفاده قرار گیرد که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- گندله سازی سنگ آهن: بنتونیت متداول‌ترین بایندر مورد استفاده در گندله‌سازی سنگ آهن یا فرآیند ” گوی سازی توسط دیسک دوار” در تولید فولاد است. اهمیت گندله سازی سنگ آهن در سال های اخیر رو به افزایش بوده زیرا منابع سنگ آهن با عیار بالا کاهش یافته است؛ در نتیجه تولیدکنندگان به دنبال عملکرد پایدارتری هستند و به همین دلیل از بنتونیت سدیم کمک می‌گیرند.
- شن های ریخته گری: مانند گندله سازی سنگ آهن، بنتونیت به عنوان یک چسب در صنعت ماسه ریخته گری نیز به کار می‌رود و نقش مهمی در تولید قالب‌های محصولات ریخته گری با کیفیت مطلوب دارد. بنتونیت به عنوان ماده اتصال دهنده در تهیه ماسه قالب گیری برای تولید آهن، فولاد و ریخته گری غیر آهنی استفاده می‌شود.
- گل حفاری: گل حفاری با هدف خنک نگه داشتن مته و روغن کاری، کنترل فشار، آوردن برش مته به سطح و … به کار می‌رود. بنتونیت معمولاً برای این کاربرد انتخاب می‌شود زیرا چند ویژگی کلیدی دارد؛ یعنی توانایی آن برای متورم شدن در هنگام هیدراتاسیون، ویسکوزیته بالای آن هنگام جفت شدن با آب و ماهیت تیکسوتروپیک آن. در گل حفاری معمولا از نوع بنتونیت سدیم استفاده می‌شود.
- جاذب: اندازه ذرات ریز، سطح مناسب و ظرفیت بالای تبادل، بنتونیت کلسیم را به یک جاذب عالی تبدیل کرده است. بنتونیت در تولید خوراک دام، نقش جاذب را ایفا کرده و باکتری‌های دستگاه گوارش را جذب می‌کند. به طور مشابه، هنگامی که بنتونیت به عنوان لایه‌ای برای دفن زباله استفاده می‌شود، فلزات سنگین و ترکیبات آلی را جذب کرده و به جلوگیری از آلودگی منابع آب اطراف کمک می‌کند.
- صنایع غذایی: بنتونیت در حذف ناخالصی‌ها در روغن‌ها استفاده می‌شود، زیرا خواص جذبی آن در فرآوری روغن‌ها و چربی‌های خوراکی (روغن سویا/پالم/کانولا) بسیار مهم است. در نوشیدنی هایی مانند آبجو و آب معدنی و در محصولاتی مانند شکر یا عسل، بنتونیت به عنوان یک عامل شفاف کننده استفاده می‌گردد.
- خاک گربه: بنتونیت برای خاک گربه هم مورد استفاده قرار می‌گیرد زیرا مزیت آن در جذب زباله با تشکیل توده (که به راحتی قابل جدا شدن هستند) باقی مانده خاک را برای استفاده بیشتر دست نخورده می‌گذارد و گربه به راحتی می‌تواند از آن خاک استفاده کند.
کاربردهای استفاده از بنتونیت روز به روز بیشتر می‌شود. کاربردهای دیگر رایج برای این کانی رسی شامل مواد نسوز، کود یا حامل آفت کش‌ها، چسب‌ها، کاتالیزورها، لوازم آرایشی و … است.
روش استخراج بنتونیت
در معادن بنتونیت، پس از حفاری معدن حمل و استخراج مواد معدنی به روش روباز و با کمک دستگاه‌هایی مانند بولدوزر و اسكراپر انجام می‌گیرد. پس از استخراج سنگ‌های معدنی، آن‌ها را به خطوط فرآوری بنتونیت متشکل از انواع سنگ شکن‌ها ارسال می‌کنند، تا اندازه ذرات کاهش یافته و به پودر تبدیل شوند. بنتونیت تولید شده در کارخانجات معمولا اندازه‌ای بین 20 تا 45 میکرون دارند زیرا هر چه سطح ذرات آن کمتر باشد، امکان جذب آب و رطوبت بیشتر شده و در نتیجه می‌تواند برای صنایع مختلف مفید باشد. در داخل کارخانه تولید بنتونیت، جابجایی سنگ‌های معدنی و خروجی نهایی توسط نوار نقاله‌های مخصوص صورت گرفته و از سرند هم برای دانه بندی نهایی استفاده می‌گردد.
در طول فرآیند خرد سازی سنگ‌های معدنی بنتونیت، عملیات جدا سازی و غربالگری هم انجام می‌گیرد تا ناخالصی‌های موجود در سنگ جدا شود. سنگ‌هایی با اندازه 10 تا 300 میلی‌متر وارد سنگ شکن شده و به اندازه میکرونی تغییر پیدا می‌کنند. پس از خروج سنگ‌های معدنی از سنگ شکن، عملیات دانه بندی انجام می‌شود تا ذرات بزرگ‌تر از ذرات کوچک‌تر جدا شده و محصول نهایی کاملا یکدست باشد. از جمله تجهیزات پر استفاده در خطوط فرآوری بنتونیت می‌توان به سنگ شکن فکی، سنگ شکن کوبیت، کوبیت، سرند، ماسه ساز، فیدر و … اشاره کرد.
